Ο ΚΟΤΡΩΝΑΣ
ΚΟΤΡΩΝΑΣ
.........................................................................................
ΚΟΤΡΩΝΑΣ
.........................................................................................
.........................................................................................
.........................................................................................
Γεωγραφική θέση:
Ο Κότρωνας είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό της προσηλιακής Μάνης, χτισμένο σε υψόμετρο 20μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του Γυθείου, στην βόρεια όχθη του όρμου της Κολοκυθιάς. Ανήκει στην επαρχία Γυθείου, του νομού Λακωνίας.
Ο Κότρωνας είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό της προσηλιακής Μάνης, χτισμένο σε υψόμετρο 20μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του Γυθείου, στην βόρεια όχθη του όρμου της Κολοκυθιάς. Ανήκει στην επαρχία Γυθείου, του νομού Λακωνίας.
Αρχαιότητα:
Στην αρχαιότητα ο Κότρωνας ονομαζότανε Τευθρώνη. Ο Παυσανίας στα Λακωνικά του(25,4), κατεβαίνοντας από τον Πύρριχο (Κάβαλλο) προς την θάλασσα, είναι ο πρώτος που αναφέρει την ύπαρξη της Τευθρώνης. Του Παυσανία του είπαν οι κάτοικοι ότι ιδρυτής της πόλεως ήταν ο Αθηναίος Τεύθρας. Περισσότερο από όλους τους θεούς τιμούσαν την Ισσωρίαν Άρτεμη. Υπήρχε και πηγή που ονομαζότανε Ναϊα. Η Τευθρώνη ήταν μία από τις 18 πόλεις του Κοινού των Ελευθερολακώνων.
Στην αρχαιότητα ο Κότρωνας ονομαζότανε Τευθρώνη. Ο Παυσανίας στα Λακωνικά του(25,4), κατεβαίνοντας από τον Πύρριχο (Κάβαλλο) προς την θάλασσα, είναι ο πρώτος που αναφέρει την ύπαρξη της Τευθρώνης. Του Παυσανία του είπαν οι κάτοικοι ότι ιδρυτής της πόλεως ήταν ο Αθηναίος Τεύθρας. Περισσότερο από όλους τους θεούς τιμούσαν την Ισσωρίαν Άρτεμη. Υπήρχε και πηγή που ονομαζότανε Ναϊα. Η Τευθρώνη ήταν μία από τις 18 πόλεις του Κοινού των Ελευθερολακώνων.
Βυζαντινά χρόνια:
Στην γενική μανία των Χριστιανών στα χρόνια του Βυζαντίου, ν’ αλλάζουν τα αρχαία Ελληνικά ονόματα δεν γλίτωσε και η Τευθρώνη. Τότε από το μικρό καστρί που είναι πάνω στα Λουκάδικα και το σχήμα του ομοιάζει σαν κολοκύθι (είναι στενότερο από το ένα μέρος μετά στενεύει ακόμη πιο πολύ και μετά φαρδαίνει από το άλλο μέρος), ονομάστηκε ο τόπος και ο όρμος Κολοκυθιά. Τότε στην μικρή ψευδοχερσόνησο υπήρχε μόνιμα σκοπιά για τον άμεσο έλεγχο του λιμανιού γι’ αυτό την ονόμασαν Σκοπά ή Σκόπα (κάτι αντίστοιχο έγινε και στα Σκόπια της Νοτιοσλαβίας). Η Σκοπά που ομοιάζει σαν Κότρωνας μέσα στην θάλασσα έδωσε και την τελευταία ονομασία του τόπου που την διατηρεί μέχρι σήμερα.
Στην γενική μανία των Χριστιανών στα χρόνια του Βυζαντίου, ν’ αλλάζουν τα αρχαία Ελληνικά ονόματα δεν γλίτωσε και η Τευθρώνη. Τότε από το μικρό καστρί που είναι πάνω στα Λουκάδικα και το σχήμα του ομοιάζει σαν κολοκύθι (είναι στενότερο από το ένα μέρος μετά στενεύει ακόμη πιο πολύ και μετά φαρδαίνει από το άλλο μέρος), ονομάστηκε ο τόπος και ο όρμος Κολοκυθιά. Τότε στην μικρή ψευδοχερσόνησο υπήρχε μόνιμα σκοπιά για τον άμεσο έλεγχο του λιμανιού γι’ αυτό την ονόμασαν Σκοπά ή Σκόπα (κάτι αντίστοιχο έγινε και στα Σκόπια της Νοτιοσλαβίας). Η Σκοπά που ομοιάζει σαν Κότρωνας μέσα στην θάλασσα έδωσε και την τελευταία ονομασία του τόπου που την διατηρεί μέχρι σήμερα.
Νεότερα χρόνια:
Με το Βασιλικό διάταγμα της 9-3-1835 η Επαρχία Γυθείου χωρίστηκε σε 12 Δήμους, τότε δυστυχώς από έλλειψη γνώσης το αρχαίο όνομα της Τευθρώνης το δώσανε στον γειτονικό χωριό Σκουτάρι (το 1835 είχε 482 κατ.), που έγινε έδρα του Δήμου Τευθρώνης μαζί με:
Με το Βασιλικό διάταγμα της 9-3-1835 η Επαρχία Γυθείου χωρίστηκε σε 12 Δήμους, τότε δυστυχώς από έλλειψη γνώσης το αρχαίο όνομα της Τευθρώνης το δώσανε στον γειτονικό χωριό Σκουτάρι (το 1835 είχε 482 κατ.), που έγινε έδρα του Δήμου Τευθρώνης μαζί με:
Τον Αγερανό και Βαθύ (είχαν το
1835 127 κατ.), Παρασυρό (89 κατ.), Παλαιοκαλύβα (97 κατ.), Μονή Συκιάς (7
κατ.), Μονή Κοτρωνά (2 κατ.) Μονή Αγίου Σπυρίδωνος(10 κατ.) και Μύλος Βερέγκας
(5 κατ.). Ο Κότρωνας έγινε έδρα του Δήμου Σκοπού.
Με το Βασιλικό διάταγμα της
16-2-1841 ο δήμος Κνακαδίου1 (έτσι είχαν ονομάσει λανθασμένα τον Κάβαλλο ενώ έπρεπε να τον
ανασυστήσουν ως Πύρριχο), ο δήμος Ασίνης2 (έτσι είχαν ονομάσει
λανθασμένα το Φλωμοχώρι) και τμήμα του Δήμου Σκοπού, συγχωνεύτηκαν στον δήμο
Τευθρώνης, που με το ίδιο διάταγμα μετονομάσθηκε σε δήμο Κολοκυνθίου με έδρα
τον Κότρωνα.
Ο δήμος Κνακαδίου περιελάμβανε:
Κνακάδιον (Κάβαλλος με 201 κατ. το 1835), Χειμάρρα (165 κατ.), Λουκάδικα (116 κατ.), Πύργος Μπουκουβαλάκου (10 κατ.), Πύργος Σαθιανών (7 κατ).
Κνακάδιον (Κάβαλλος με 201 κατ. το 1835), Χειμάρρα (165 κατ.), Λουκάδικα (116 κατ.), Πύργος Μπουκουβαλάκου (10 κατ.), Πύργος Σαθιανών (7 κατ).
Ο δήμος Ασίνης περιελάμβανε:
Ασίνη (Φλωμοχώρι με 169 κατ. το 1935), Βάτας (44 κατ.), Καυκί (120 κατ.), Πύργος Γεωργιτσάνων (3 κατ.), Πύργος Σκούλια (7 κατ.), Πύργος Τσούδες (8 κατ.), Νύφη (272 κατ.) Δριαλί (120 κατ.), Αργηλιάς ή Αργηλιός (89 κατ).
Ασίνη (Φλωμοχώρι με 169 κατ. το 1935), Βάτας (44 κατ.), Καυκί (120 κατ.), Πύργος Γεωργιτσάνων (3 κατ.), Πύργος Σκούλια (7 κατ.), Πύργος Τσούδες (8 κατ.), Νύφη (272 κατ.) Δριαλί (120 κατ.), Αργηλιάς ή Αργηλιός (89 κατ).
Το τμήμα του δήμου Σκοπού
περιελάμβανε τότε:
Σκοπός (Κότρωνας με 196 κατ. το 1835), Ρηγανόχωρα (95 κατ.), Γωνέα (86 κατ.), Σκαλτσοτιάνικα (57 κατ), Καριαλού (12 κατ.), Τρεις νερόμυλοι Κοτρώνας (6 κατ), Πύργος Γιαννούτσου Δομέστικα (5 κατ.).
Σκοπός (Κότρωνας με 196 κατ. το 1835), Ρηγανόχωρα (95 κατ.), Γωνέα (86 κατ.), Σκαλτσοτιάνικα (57 κατ), Καριαλού (12 κατ.), Τρεις νερόμυλοι Κοτρώνας (6 κατ), Πύργος Γιαννούτσου Δομέστικα (5 κατ.).
Με το Β.Δ. της 19-12-1864
μεταφέρθηκε η έδρα του δήμου Κολοκυνθίου από το χωριό Φλωμοχώρι, όπου είχε
μεταφερθεί προσωρινά, πάλι στο χωριό Κότρωνας.
Με το Β.Δ. της 16-8-1896 ο δήμος
Κολοκυνθίου μετονομάσθηκε σε δήμο Τευθρώνης με την ίδια έδρα τον Κότρωνα.
Ο Κότρωνας ήταν έδρα ημιγυμνασίου
(σχολαρχείου) και δημοτικού σχολείου. Επίσης ήταν έδρα αστυνομίας, ταχυδρομείου
και τηλεγραφείου.
Αργότερα μετά το 1912 που
καταργήθηκαν οι δήμοι και έγιναν οι κοινότητες ο Κότρωνας έγινε έδρα της
ομώνυμης κοινότητας έκτασης 29 τετρ. χλμ. με τους εξής οικισμούς:
-Κότρωνας. (Στην απογραφή του 1928 με 450 κάτοικους. Σήμερα 611 κάτ.)
-Βάτα. (Το 1928, με 130 κάτ., σήμερα 26 κάτ.) Χτισμένο σε υψόμετρο 120 μ. -Λουκάδικα (1928, 154 κάτ., σήμερα 27 κάτ.). Υψόμετρο 300 μ.
-Ριγανόχωρα ή Ρηγανόχωρα (1928, 74 κάτ., σήμερα 2 κάτ.). Υψόμ. 240 μ.
-Σκαλτσοτιάνικα ή Σκαλτσωτιάνικα (1928, 98 κάτ., σήμερα 74 κάτ.). Υψόμ. 180 μ.-Φλομοχώρι ή Φλωμοχώρι (1928, 245 κάτ., σήμερα 206 κάτ.). Υψόμ. 120 μ.-Γονέα ή Γωνέα (1928, 74 κάτ., σήμερα 14 κάτ.).
-Αλεπού (1928, 89 κάτ.).
-Καυκί (1928, 192 κάτ.).
-Λούτσα (1928, 46 κάτ.).
-Κότρωνας. (Στην απογραφή του 1928 με 450 κάτοικους. Σήμερα 611 κάτ.)
-Βάτα. (Το 1928, με 130 κάτ., σήμερα 26 κάτ.) Χτισμένο σε υψόμετρο 120 μ. -Λουκάδικα (1928, 154 κάτ., σήμερα 27 κάτ.). Υψόμετρο 300 μ.
-Ριγανόχωρα ή Ρηγανόχωρα (1928, 74 κάτ., σήμερα 2 κάτ.). Υψόμ. 240 μ.
-Σκαλτσοτιάνικα ή Σκαλτσωτιάνικα (1928, 98 κάτ., σήμερα 74 κάτ.). Υψόμ. 180 μ.-Φλομοχώρι ή Φλωμοχώρι (1928, 245 κάτ., σήμερα 206 κάτ.). Υψόμ. 120 μ.-Γονέα ή Γωνέα (1928, 74 κάτ., σήμερα 14 κάτ.).
-Αλεπού (1928, 89 κάτ.).
-Καυκί (1928, 192 κάτ.).
-Λούτσα (1928, 46 κάτ.).
Από τις εκλογές τις 11-10-1998
εφαρμόζεται ο νέος νόμος «ο Καποδίστριας», βάσει του οποίου έγινε έδρα του
νεοσύστατου δήμου Ανατολικής Μάνης με τις εξής πρώην κοινότητες: Δρυμού, Έξω
Νυμφίου, Κοκκάλας, Κότρωνα, Λαγίας, Πυρρίχου.
Διαθέτει σήμερα δημοτικό σχολείο
και έναν αστυφύλακα στο Αστυνομικό τμήμα.
Παραπομπές
1. Ο Λευτέρης Γ. Σκιαδάς στο βιβλίο του «Ιστορικό διάγραμμα των δήμων της Ελλάδος 1833-1912», από το οποίο αντλώ και τις πληροφορίες, αναφέρει σε υποσημείωση ότι το όνομα του Δήμου Κνακαδίου προήλθε μάλλον από τον ποταμό Κνακίωνα ή Κνακείων ή Κνακιών. Η αλήθεια είναι ότι το όνομα Κνακάδιον είναι ένα από τα τρία βουνά που ήσαν γύρω από την αρχαία πόλη Λας. Το αναφέρει ο Παυσανίας (Γ΄, 25, 6).
2. Για την αρχαία πόλη Ασίνη δεν έχουμε ενδείξεις ή αποδείξεις ότι ήταν στο Φλωμοχώρι.
========================================================
Τα Λουκάδικα είναι καστρόχτιστο χωριό του Δήμου Ανατολικής Μάνης, βρίσκονται σε θέση περίοπτη και αρθρώνονται πάνω σε τρίδυμους λοφίσκους σε υψόμετρο 325 μέτρων από τη θάλασσα.
Η απόσταση από το λιμάνι του Κότρωνα και την αρχαία Τευθρώνη υπολογίζεται στα τρία χιλιόμετρα.
Στην κορυφή του κάστρου, όταν βρεθεί κανείς, νιώθει ευχάριστα, γιατί κάτωθεν του βρίσκεται ο κόλπος της Κολοκυθιάς και θωρώντας ξέμακρα και αλαργινά την άπλα της θάλασσας διακρίνει στο βάθος του ορίζοντα τη νήσο των Κυθήρων.
Κάποιοι περιηγητές χαρακτηρίζουν τα Λουκάδικα ως κάστρο του αέρος. .
Πράγματι το μικρό καστρόχτιστο χωριό ίσταται ευθυτενές, υψηλόκορμο και αγέρωχο, ως γιγαντόσωμος ακοίμητος βιγλάτορας, επισκοπώντας με υπερηφάνεια τα χωριά της Τευθρώνης .
Στη βορειοανατολική πλευρά του το χωριό είναι απόκρημνο και δυσπρόσιτο, οι άλλες πλευρές του είναι ομοίως απροσπέλαστες με επακόλουθο οι κάτοικοι του τον παλιό καιρό να νιώθουν ασφαλείς και να αμύνονται επιτυχώς σε κάθε κακόβουλο επιδρομέα.
======================================================
[ Λουκάδικα ] [ Φλομοχώρι ] [ Χαλικιά Βάττα ] [ Γονέα ] [ Ζούδα ] [ Κότρωνας Β ]
1. Ο Λευτέρης Γ. Σκιαδάς στο βιβλίο του «Ιστορικό διάγραμμα των δήμων της Ελλάδος 1833-1912», από το οποίο αντλώ και τις πληροφορίες, αναφέρει σε υποσημείωση ότι το όνομα του Δήμου Κνακαδίου προήλθε μάλλον από τον ποταμό Κνακίωνα ή Κνακείων ή Κνακιών. Η αλήθεια είναι ότι το όνομα Κνακάδιον είναι ένα από τα τρία βουνά που ήσαν γύρω από την αρχαία πόλη Λας. Το αναφέρει ο Παυσανίας (Γ΄, 25, 6).
2. Για την αρχαία πόλη Ασίνη δεν έχουμε ενδείξεις ή αποδείξεις ότι ήταν στο Φλωμοχώρι.
========================================================
Λ Ο Υ Κ Α Δ Ι Κ Α
=====================================================4 Σεπτεμβρίου 2013
CASTRO DI CHOLOCHITIA -ΤΑ ΛΟΥΚΑΔΙΚΑ ΧΩΡΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΝΗΣ
===========================================
ΦΛΟΜΟΧΩΡΙ-
=======================================
ΛΟΥΚΑΔΙΚΑ
=======================================
ΛΟΥΚΑΔΙΚΑ
=====================================
α΄ Γεωγραφική θέση.
Τα Λουκάδικα είναι καστρόχτιστο χωριό του Δήμου Ανατολικής Μάνης, βρίσκονται σε θέση περίοπτη και αρθρώνονται πάνω σε τρίδυμους λοφίσκους σε υψόμετρο 325 μέτρων από τη θάλασσα.
Η απόσταση από το λιμάνι του Κότρωνα και την αρχαία Τευθρώνη υπολογίζεται στα τρία χιλιόμετρα.
Στην κορυφή του κάστρου, όταν βρεθεί κανείς, νιώθει ευχάριστα, γιατί κάτωθεν του βρίσκεται ο κόλπος της Κολοκυθιάς και θωρώντας ξέμακρα και αλαργινά την άπλα της θάλασσας διακρίνει στο βάθος του ορίζοντα τη νήσο των Κυθήρων.
Κάποιοι περιηγητές χαρακτηρίζουν τα Λουκάδικα ως κάστρο του αέρος. .
Πράγματι το μικρό καστρόχτιστο χωριό ίσταται ευθυτενές, υψηλόκορμο και αγέρωχο, ως γιγαντόσωμος ακοίμητος βιγλάτορας, επισκοπώντας με υπερηφάνεια τα χωριά της Τευθρώνης .
Στη βορειοανατολική πλευρά του το χωριό είναι απόκρημνο και δυσπρόσιτο, οι άλλες πλευρές του είναι ομοίως απροσπέλαστες με επακόλουθο οι κάτοικοι του τον παλιό καιρό να νιώθουν ασφαλείς και να αμύνονται επιτυχώς σε κάθε κακόβουλο επιδρομέα.
β΄ Η κατοίκηση των Λουκαδίκων και η Ιστορική τους διαδρομή.
Το Κάστρο των Λουκαδίκων είναι δομημένο στον νότιο από τους τρείς λοφίσκους, εδώ υπάρχουν ίχνη κτισμάτων και εμφανή απομεινάρια της οχύρωσης του από την αρχαία εποχή, τη Βυζαντινή, τη Μεταβυζαντινή περίοδο και τη Φραγκοκρατία.
Τα Λουκάδικα ήταν η πρώτη ακρόπολη της αρχαίας Τευθρώνης και λόγω της μορφολογίας του εδάφους και της οχυρής τους θέσης ήταν τόπος, που κατοικήθηκε σ΄ όλες τις εποχές.
Στην αρχαία εποχή το χωριό ταυτίστηκε με την πόλη της Τευθρώνης, που ήταν από τις σημαντικότερες του Κοινού των Ελευθερολακώνων
Το έτος 1245 μ. Χ. μετα τη Φράγκικη κατάκτηση της Πελοποννήσου και τη διανομή των καταληφθέντων κάστρων, οικισμών και περιοχών δίνεται και το κάστρο της Κολοκυθιάς (Castro di Cholochitia), με τα «τέσσαρα φίε », ως φέουδο στον κόμη Λούκα, που αργότερα ως φαίνεται εκ του ονόματος του το Κάστρο με τον οικισμό του ονομάστηκαν Λουκάδες ή Λουκάδικα.
Στο στίχο 1945 του Χρονικού του Μορέως καταγράφεται ότι:
« Του μισίρ Λούκα εδόθησαν τέσσερα φίε και μόνον,
των Λάκκων την περιοχήν να έχη των Γριτσένων
του μισίρ Ντζα γάρ ντε Νουηλή ο Πασαβάς του εδόθη
και τέσσερα φίε να κρατη, φλάμπουρον να βασταίνη
να ένι πρωτοστράτορας, να έχη ιγονικόν του.»
Το ανθρωπωνύμιο-τοπωνύμιο Γρίτσενα και το επώνυμο Γρίτσης έχει ευρεία διάδοση στη Μάνη από τους χρόνους της Φραγκοκρατίας και αναφέρεται στον κατάλογο του έτους 1618 μ.Χ. με την ακόλουθη σειρά Gutifariagni, Griciagni, Zivignani.
Ο οικισμός Griciagni, μαρτυρείται ότι βρισκόταν κοντά στο χωριό Κουτήφαρη, όπου υπήρχε παλαιότερα και οικογένεια Γρίτση.
Το κάστρο των Λουκαδίκων το συναντάμε σε καταλόγους κάστρων του έτους 1463 μ.Χ., ως Cocchochia sive Colochita και αργότερα σε ναυτικούς χάρτες, σε πορτολάνους.
Ο Π. Ζερλέντης στο βιβλίο του « Τάξις Ιεραρχική» γράφει ότι τα Λουκάδικα αναφέρονται, το έτος 1467 μ.Χ, ως Castro di Cholochitia-κάστρο της Κολοκυνθίας, που ανήκε στους Βενετούς.
Η Ταινάρια χερσόνησος υπήρξε ικανοποιητικά κατοικημένη από τους Βυζαντινούς ήδη χρόνους και τη Φραγκική περίοδο.
Τα σημαντικότερα κέντρα της Bassa Maina ήσαν το κάστρο της Μαϊνης στη νοτιοδυτική ακτή και στη βορειανατολική το κάστρο της Κολοκυθιάς.
Το περιηγητικό κείμενο, του Τούρκου Evliya Gelebi, του έτους 1670 μ. Χ. αναφέρει ολόκληρη την περιοχή της Τευθρώνης ως Colocitolar
Η σημαντικότητα και η στρατηγική θέση του κάστρου των Λουκαδίκων ή του κάστρου της Κολοκυθιάς-Castro di Cholochitia ήταν ιδιαίτερης σημασίας. Το κάστρο επιφαινόταν και δέσποζε όλων των οικισμών της Τευθρώνης, γι’ αυτό η λέξη Cholochitia ακολουθούσε, την ονομασία τους.
Τούτο καταγράφεται σε Ενετικά έγγραφα και άλλα κείμενα, που αναφέρουν τα χωριά ως Driali di Cholochitia, Giorgiciopulo di Cholochitia, Gognia di Cholochitia, Vatas di Cholochitia, Afugia di Cholochitia, Scurca di Cholochitia, Haitofoglia di Cholochitia, Voucholia di Cholochitia, Gnifi di Cholochitia, viglistico di Cholochitia
Στο υπόμνημα που έστειλε ο Δούκας του Νέβερ στο βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππο την 24 Σεπτεμβρίου 1615 μ.Χ αναφέρονται οι συμφωνίες, που συνήψε με τους Μανιάτες.
Στο υπόμνημα αυτό γίνεται μνεία του λιμανιού της Κολοκυνθίας, επί τούτοις παραθέτουμε κατωτέρω σχετικό απόσπασμα.
«.................................................................Υπόσχονται οι κάτοικοι του Βραχίονος της Μάνης, Οιτύλου, Γυθείου και Καλαμάτας εν πλήρει ενώσει……………………………………………………………………..Άμα τη ειδοποιήσει της Χριστιανικής στρατιάς …………………………………………………………………και μέρος του τρίτου στρατεύματος θα κατευθυνθή εις τον λιμένα της Κολοκυνθίας δια να καταλάβη το φρούριο Rapan, το οποίον είναι εύκολον, ως ο εν λόγω επιβεβαιοί………………»
Ο ριμαδόρος της Μάνης Νικήτας Νιφάκος στα στιχουργήματα του, που γράφηκαν μεταξύ των ετών 1782-1798, επί μπέη της Μάνης Τζανετάκη Γρηγοράκη-Κομνηνού, αναφέρει:
«….Λουκάδικα και Κάβαλος, Χιμάρα και Σκουτάρι,
ετούτα λάμπουν στα λοιπά χωρία σαν το φεγγάρι ….» O κώδικας αριθμ. 214 της εθνικής βιβλιοθήκης, που έχει γραφτεί από τον παχτονάρη γιατρό Παπαδάκη, αποκαλεί το Κάστρο των Λουκαδίκων και τον πέριξ του κάστρου οικισμό ως χωριό Λουκάδες.
Το Κάστρο των Λουκαδίκων είναι δομημένο στον νότιο από τους τρείς λοφίσκους, εδώ υπάρχουν ίχνη κτισμάτων και εμφανή απομεινάρια της οχύρωσης του από την αρχαία εποχή, τη Βυζαντινή, τη Μεταβυζαντινή περίοδο και τη Φραγκοκρατία.
Τα Λουκάδικα ήταν η πρώτη ακρόπολη της αρχαίας Τευθρώνης και λόγω της μορφολογίας του εδάφους και της οχυρής τους θέσης ήταν τόπος, που κατοικήθηκε σ΄ όλες τις εποχές.
Στην αρχαία εποχή το χωριό ταυτίστηκε με την πόλη της Τευθρώνης, που ήταν από τις σημαντικότερες του Κοινού των Ελευθερολακώνων
Το έτος 1245 μ. Χ. μετα τη Φράγκικη κατάκτηση της Πελοποννήσου και τη διανομή των καταληφθέντων κάστρων, οικισμών και περιοχών δίνεται και το κάστρο της Κολοκυθιάς (Castro di Cholochitia), με τα «τέσσαρα φίε », ως φέουδο στον κόμη Λούκα, που αργότερα ως φαίνεται εκ του ονόματος του το Κάστρο με τον οικισμό του ονομάστηκαν Λουκάδες ή Λουκάδικα.
Στο στίχο 1945 του Χρονικού του Μορέως καταγράφεται ότι:
« Του μισίρ Λούκα εδόθησαν τέσσερα φίε και μόνον,
των Λάκκων την περιοχήν να έχη των Γριτσένων
του μισίρ Ντζα γάρ ντε Νουηλή ο Πασαβάς του εδόθη
και τέσσερα φίε να κρατη, φλάμπουρον να βασταίνη
να ένι πρωτοστράτορας, να έχη ιγονικόν του.»
Το ανθρωπωνύμιο-τοπωνύμιο Γρίτσενα και το επώνυμο Γρίτσης έχει ευρεία διάδοση στη Μάνη από τους χρόνους της Φραγκοκρατίας και αναφέρεται στον κατάλογο του έτους 1618 μ.Χ. με την ακόλουθη σειρά Gutifariagni, Griciagni, Zivignani.
Ο οικισμός Griciagni, μαρτυρείται ότι βρισκόταν κοντά στο χωριό Κουτήφαρη, όπου υπήρχε παλαιότερα και οικογένεια Γρίτση.
Το κάστρο των Λουκαδίκων το συναντάμε σε καταλόγους κάστρων του έτους 1463 μ.Χ., ως Cocchochia sive Colochita και αργότερα σε ναυτικούς χάρτες, σε πορτολάνους.
Ο Π. Ζερλέντης στο βιβλίο του « Τάξις Ιεραρχική» γράφει ότι τα Λουκάδικα αναφέρονται, το έτος 1467 μ.Χ, ως Castro di Cholochitia-κάστρο της Κολοκυνθίας, που ανήκε στους Βενετούς.
Η Ταινάρια χερσόνησος υπήρξε ικανοποιητικά κατοικημένη από τους Βυζαντινούς ήδη χρόνους και τη Φραγκική περίοδο.
Τα σημαντικότερα κέντρα της Bassa Maina ήσαν το κάστρο της Μαϊνης στη νοτιοδυτική ακτή και στη βορειανατολική το κάστρο της Κολοκυθιάς.
Το περιηγητικό κείμενο, του Τούρκου Evliya Gelebi, του έτους 1670 μ. Χ. αναφέρει ολόκληρη την περιοχή της Τευθρώνης ως Colocitolar
Η σημαντικότητα και η στρατηγική θέση του κάστρου των Λουκαδίκων ή του κάστρου της Κολοκυθιάς-Castro di Cholochitia ήταν ιδιαίτερης σημασίας. Το κάστρο επιφαινόταν και δέσποζε όλων των οικισμών της Τευθρώνης, γι’ αυτό η λέξη Cholochitia ακολουθούσε, την ονομασία τους.
Τούτο καταγράφεται σε Ενετικά έγγραφα και άλλα κείμενα, που αναφέρουν τα χωριά ως Driali di Cholochitia, Giorgiciopulo di Cholochitia, Gognia di Cholochitia, Vatas di Cholochitia, Afugia di Cholochitia, Scurca di Cholochitia, Haitofoglia di Cholochitia, Voucholia di Cholochitia, Gnifi di Cholochitia, viglistico di Cholochitia
Στο υπόμνημα που έστειλε ο Δούκας του Νέβερ στο βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππο την 24 Σεπτεμβρίου 1615 μ.Χ αναφέρονται οι συμφωνίες, που συνήψε με τους Μανιάτες.
Στο υπόμνημα αυτό γίνεται μνεία του λιμανιού της Κολοκυνθίας, επί τούτοις παραθέτουμε κατωτέρω σχετικό απόσπασμα.
«.................................................................Υπόσχονται οι κάτοικοι του Βραχίονος της Μάνης, Οιτύλου, Γυθείου και Καλαμάτας εν πλήρει ενώσει……………………………………………………………………..Άμα τη ειδοποιήσει της Χριστιανικής στρατιάς …………………………………………………………………και μέρος του τρίτου στρατεύματος θα κατευθυνθή εις τον λιμένα της Κολοκυνθίας δια να καταλάβη το φρούριο Rapan, το οποίον είναι εύκολον, ως ο εν λόγω επιβεβαιοί………………»
Ο ριμαδόρος της Μάνης Νικήτας Νιφάκος στα στιχουργήματα του, που γράφηκαν μεταξύ των ετών 1782-1798, επί μπέη της Μάνης Τζανετάκη Γρηγοράκη-Κομνηνού, αναφέρει:
«….Λουκάδικα και Κάβαλος, Χιμάρα και Σκουτάρι,
ετούτα λάμπουν στα λοιπά χωρία σαν το φεγγάρι ….» O κώδικας αριθμ. 214 της εθνικής βιβλιοθήκης, που έχει γραφτεί από τον παχτονάρη γιατρό Παπαδάκη, αποκαλεί το Κάστρο των Λουκαδίκων και τον πέριξ του κάστρου οικισμό ως χωριό Λουκάδες.
 Λουκάδικα: Σήμερα τα Λουκάδικα, οικισμός και αυτά του Δημοτικού Διαμερίσματος Κότρωνα, είναι περισσότερο γνωστά από τα στενέματα του κεντρικού δρόμου, μέσα στο χωριό, τις επικίνδυνες στροφές (λόγος που ...αποφεύγουν την Ανατολική Μάνη μεγάλα λεωφορεία και επισκέπτες, μεγάλα φορτηγά και νταλίκες κ.λπ.)! Λίγοι υποψιάζονται την ιστορία τους που χάνεται στην αχλύ του παρελθόντος. Τα Λουκάδικα δεσπόζουν χτισμένα πάνω στο λόφο, στα χωριά της περιοχής. Αληθινό κόσμημα της παράδοσης σε περίοπτη θέση και με προνομιακή θέα. |
 Εδώ ήταν κάποτε η ακρόπολη της γειτονικής, αρχαίας Τευθρώνης. της ονομαστής αυτής πόλεως των Ελευθερολακώνων και εδώ η αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια του ντόπιου ελληνισμού «εκφράστηκε» με το μεταγενέστερο Βυζαντινό Κάστρο - Φρούριο. Μπορεί κανείς να περιηγηθεί τα ερείπια του κάστρου, όλα αυτά τα σπαράγματα του ηρωικού παρελθόντος που κείνται αιώνες τώρα στην εγκατάλειψη και την αδιαφορία. Αρχαία περιτειχίσματα του κάστρου, υπολείμματα βυζαντινής οχύρωσης, γκρεμισμένος πολεμόπυργος του Γολά, θεμέλια απομεινάρια παλαιών κτιρίων...άξια θαυμασμού, αλλά και προβληματισμού για την τύχη των θησαυρών του τόπου μας.
Στα Λουκάδια
όπως και σε πολλά άλλα χωριά της Μάνης
εντοπίζονται εύκολα και οι ογκώδεις βάσεις,
των μεγαλιθικών οικιών - κτιρίων άλλων
εποχών. Σε τέτοιες βάσεις είναι και σήμερα
χτισμένες οι νεώτερες οικίες και τα
παραδοσιακά πυργόσπιτα που κοσμούν το
χωριό και αποδεικνύουν μοναδικά την
αδιάκοπη κατοίκησή του.
|
Οι εκκλησίες των
Λουκαδίκων είναι επίσης πολλές και
αξιομνημόνευτες. Και πρώτα ο Αϊ-Γιώργης ο
πολεμιστής, χτισμένος πάνω στο κάστρο,
αντέχει τις ακραίες δοκιμασίες των
καιρικών φαινομένων και πάντα όρθιος
προστατεύει το χωριό. Ανατολικά η Παναγία η
Σπηλαιώτισσα, ερειπωμένη, μέσα σε φυσική
κοιλότητα· στο βάθος αυτής της σπηλιάς
υπάρχει στενή στοά που λένε πως καταλήγει
κάπου στην Τευθρώνη. Ακόμη θα αναφέρουμε
την Παναγία της ρούγας, τον Άγιο Θεόδωρο -στον
οποίο είναι εντοιχισμένα διάφορα αρχαία,
προχριστιανικά, πέτρινα μέλη. Στα βόρεια
του χωριού υπάρχει, ερειπωμένος, χτισμένος
ξερολιθιά, ο Αϊ-Νίκως, ξεχασμένος και
αλειτούργητος χρόνια. Εδώ ίσως οι
Λουκαδιώτες συνάντησαν τον ιεραπόστολο,
εκχριστιανιστή της Μάνης, πριν χίλια χρόνια,
και αφιέρωσαν στη Μνήμη του το ταπεινό
ξωκκλήσι.
Τελειώνοντας με
τα μνημεία του χωριού να αναφέρουμε το «δέντρο»
του Αϊ-Λια, την υπεραιωνόβια βελανιδιά, όπου
όπως θρυλείται εδώ, κάτω απ' τον ίσκιο της,
έσμιγαν οι αγωνιστές της προσηλιακής Μάνης,
Τευθρώνης και Λαγίας, πριν εξορμήσουν κατά
του Τούρκου δυνάστη, αλλά και οι εμπόλεμοι
στις μεγάλες οικογενειακές έριδες της
Μάνης
|
 Από τα Λουκάδικα καταγόταν και ο Κανναβός, ένας μεγάλος πολέμαρχος κατά των Τούρκων - τα κατορθώματά του στη θάλασσα έμειναν παροιμιώδη, αφού πρώτος στόχος του ήταν τα καράβια της τούρκικης παντιέρας...
Τα Λουκάδικα μας
είναι γνωστά και από το πολυσήμαντο
στιχούργημα (περίπου 1800) του Νικήτα Νηφάκη:
«...Λουκάδικα και
Κάβαλος Χειμάρα και Σκουτάρι,
ετούτα λάμπουν στα λοιπά, χωριά σαν το φεγγάρι...»
Δεν έχει όμως
πλήρως διαλευκανθεί η ετυμολογία του
ονόματος του χωριού. Τα Λουκάδικα
αναφέρονται στα χρονικά του St. Magno το 1463, σε
έγγραφο του 1618 ως καστροοικισμός και γύρω
στα 1700 καταγράφεται ως «χωρίο Λουκάδες».
|
 Τα Λουκάδικα σήμερα έχουν λίγους μόνιμους κατοίκους (περί τους 30) που ασχολούνται με κτηνοτροφία και ελαιοκαλλιέργειες, το καλοκαίρι όμως πολλαπλασιάζονται, αφού καταφθάνουν όλοι οι καταγόμενοι από το χωριό. Οι ξενιτεμένοι Λουκαδιώτες έχουν συστήσει δραστήριο Σύλλογο με έδρα την Αθήνα, κι από εδώ κατάγεται ο γνωστός φιλόλογος - ιστορικός - συγγραφέας Σαράντος Καργάκος. Το χωριό υδρεύεται από γεώτρηση του γειτονικού Κότρωνα, προβλήματα παρουσιάζονται κατά τους θερινούς μήνες.
Τα Λουκάδικα
περιμένουν βέβαια το αρχαιολογικό
ενδιαφέρον της Πολιτείας, αλλά και την
ανάδειξη και προβολή της κληρονομιάς τους
κι από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Χρήσιμο θα 'ναι
να υλοποιηθεί και ο παρακαμπτήριος δρόμος
που θα διευκολύνει τα μέγιστα τους
προσηλιακούς Μανιάτες και τους πολλούς
επισκέπτες της περιοχής. Πρόνοια επίσης
πρέπει να υπάρξει και στα όσα αφορούν την
ανέγερση νέων οικιών - να μην ξεφεύγουν από
το παραδοσιακό, πέτρινο χρώμα που τόσο
ωραίο έχει κρατηθεί στους αιώνες και
καθιστά αξιοθαύμαστο -και αρχιτεκτονικά- το
χωριό.
(Για το παρόν
κείμενο χρησιμοποιήθηκαν και στοιχεία από
το Ημερολόγιο του Συλλόγου Λουκαδιωτών, 1989,-
κείμενο Δημ. Κ. Μανωλάκου)
Γ.Π.
ΔΗΜΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ
|
Λουκάδικα -
Σωτήρας |
Λουκάδικα -
Σωτήρας |
Λουκάδικα |
Λουκάδικα - άποψη
|
Λουκάδικα - άποψη |
Το εστιατόριο Εν πλω, αποκατεστημένο αρχοντικό του 1870, στην παραλία του Κότρωνα
